Λέσβος: Ένα ανεξερεύνητο πολύτιμο νησί | Αφιέρωμα του travel.gr!

Το ιδιαίτερο νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου μαγνητίζει τα βλέμματα για το ιστορικό του παρελθόν και τη φυσική του ομορφιά.

Γράφει η Γιάννα Μπαλαφούτη

---

Η ατμόσφαιρα μοσχοβολάει γλυκάνισο, κανέλα και μαστίχα. Ακούγονται αχνά τα βιολιά και τα σαντούρια που παίζουν μελωδίες αιγαιοπελαγίτικου συρτού. Δύο ποτήρια ούζο τσουγκρίζουν μεταξύ τους. Ένα ζωγραφισμένο κεραμικό με πέντε ελιές και έξι σαρδέλες γυαλίζει βουτηγμένο στο ελαιόλαδο. Κάποιος κάρφωσε στραβά στον τοίχο, πάνω από το παγκάκι της πλατείας, το λιομάζωμα του Θεόφιλου. Πιο πίσω, μες τα πράσινα χαλίκια που βγαίνει το θαλασσινό τριφύλλι, τα κλαδιά της ελιάς χορεύουν μεθυσμένα από τον αέρα του Αιγαίου. Στο βάθος, τα ροδαλά φλαμίνγκο τσαλαβουτούν σε καθρεπτίζοντα νερά. Αυτές θα μπορούσαν να είναι μερικές πιθανές απαντήσεις στο παιχνίδι των προκλήσεων: «Πες μου ότι είσαι στη Λέσβο, χωρίς να μου πεις ότι είσαι στη Λέσβο».

Κάτι συμβαίνει σε αυτό το νησί και όταν αρχίζουν οι λέξεις να σχηματίζουν φράσεις, τότε δημιουργούν εικόνες που, ως δια μαγείας, μεταφέρουν συναισθήματα. Ίσως φταίει η ηφαιστειακή ενέργεια που σχημάτισε αυτή τη γη με αέρα, φωτιά και νερό. Ίσως φταίει η δέκατη μούσα που εξακολουθεί να εμπνέει όποιον την επισκεφθεί έστω μια φορά. Γιατί, κανείς δεν κατάφερε ποτέ να περιγράψει τη Λέσβο χωρίς να χρησιμοποιήσει ποιητικές στροφές.

Η ηφαιστειακή λάβα δημιούργησε ανεκτίμητο αποτύπωμα, οι φιλόσοφοι και οι καλλιτέχνες παραχώρησαν αμύθητη κληρονομιά. Η ελιά έχτισε βιομηχανίες και χάραξε εμπορικά μονοπάτια. Οι γεύσεις ταξίδεψαν πολλές φορές για να επιστρέψουν πίσω δουλεμένες, βαθιές και ουσιαστικές. Η αριστοκρατία κράτησε ψηλά την αξιοπρέπεια των ντόπιων. Η Λέσβος που βρίσκεται σε θέση – κλειδί, δεν είναι μόνο το σταυροδρόμι που ενώνει την ανατολή με τη δύση. Δεν είναι ένα κράμα πολιτισμών. Είναι ένα φυσικό ψηφιδωτό που συμπληρώνεται από πολλά, υλικά και άυλα, ανεκτίμητα στοιχεία. Είναι η μικρογραφία της Ελλάδας, συμπυκνωμένη και συγκεντρωμένη σε ένα σημείο. Ολόκληρη η Λέσβος είναι πολύτιμη. Είναι το νησί των πολύτιμων.

Το πολύτιμο νησί σε αριθμούς και τίτλους

● Σε έκταση είναι το 3ο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, μετά την Εύβοια και την Κρήτη και το πέμπτο σε πληθυσμό, με 83.755 κατοίκους. ● Έχει την 1η θέση σε σεισμούς στην Ευρώπη και την 6η θέση σε όλο τον κόσμο. ● Το μισό νησί είναι πράσινο και το άλλο μισό είναι ηφαιστειακό. Ολόκληρο όμως είναι ενταγμένο στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων. Το Απολιθωμένο Δάσος έχει κηρυχθεί «Διατηρητέο Φυσικό Μνημείο» ● Ένα στοιχείο είναι καταχωρημένο στο ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και τρία δελτία απογραφής είναι καταγεγραμμένα στα αρχεία της Ελληνικής Βιομηχανικής Κληρονομιάς . ● Η Λέσβος είναι η μία από τις δώδεκα περιοχές Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). ● Είναι το νησί με τα περισσότερα «μαύρα πρόβατα» αφού το 70% των 350.000 προβάτων της περιζήτητης λεσβιακής φυλής είναι σκουρόχρωμο, καστανό. ● Έχει 3 τυριά είναι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης – ΠΟΠ. ● Φύονται 11εκ. ελαιόδενδρα και λειτουργούν 50 ελαιοτριβεία ● 12 σαπωνοποιία λειτουργούσαν στο Πλωμάρι πριν τη Μικρασιατική καταστροφή ● Υπάρχουν 17 ενεργά αποστακτήρια ούζου και περισσότερες από 40 ετικέτες ● Η παραγωγή του αλατιού στις Αλυκές της Καλλονής αγγίζει τους 13.000 τόνους. ● Άτυπα χαρακτηρίζεται «Βοτανικός Παράδεισος» με περίπου 1.400 είδη αρωματικών, φαρμακευτικών φυτών και 90 προστατευόμενα είδη ορχιδέας. ● Στο δίκτυο Natura 2000 έχουν ενταχθεί και προστατεύονται 4 Ειδικές Ζώνες Διατήρησης- ΕΖΔ για οικότοπους, 7 Ζώνες Ειδικής Προστασίας- ΖΕΠ για τα πουλιά και 16 καταφύγια άγριας ζωής. ● Στα Βατερά βρίσκεται η μεγαλύτερη παραλία μήκους 8 χιλιομέτρων.

Το πολύτιμο νησί των γραμμάτων

Από την Ερεσό της Λέσβου κατάγεται η Σαπφώ (630 π.Χ. – 570 π.Χ.), η πρώτη και σημαντικότερη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας, η δέκατη μούσα όπως την ονομάζει ο Πλάτωνας, που έγινε παγκοσμίως γνωστή για το ποιητικό της έργο το οποίο μελετάται ακόμη και σήμερα. Τον Μάιο του 1864, ο σερ Norman Robert Pogson, ο αστρονόμος που ανακάλυψε τον αστεροειδή με κατάταξη #80, εμπνευσμένος από την ποίησή της, του χάρισε το όνομά της. Ο αστεροειδής SAPPHO αστρονομικά εντοπίζεται μεταξύ της τροχιάς Άρη – Δία. Την ίδια εποχή έζησε και ο ποιητής Αλκαίος ο Μυτιληναίος (620 π.Χ. – 560 π.Χ.), και ένας από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας, ο πολιτικός ηγέτης Πιττακός ο Μυτιληναίος (650 π.Χ. – 570 π.Χ.).

Από την Ερεσό καταγόταν και ο αρχαίος φιλόσοφος και διάδοχος του Αριστοτέλη, ο Θεόφραστος (371 π.Χ. – 287 π.Χ.), και είναι ο πρώτος που αφήνει συγγράμματα Βοτανικής και Ζωολογίας αποτυπώνοντας τον κρητικό φοίνικα που πήρε το όνομά του ως ο Φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti). Ο θεμελιωτής της ελληνικής μουσικής, ο Τέρπανδρος (712 π.Χ. – 645 π.Χ.) με καταγωγή από την Αντίσσα, ήταν ο πρώτος που οργάνωσε τη δομή και την ανάπτυξη της μουσικής επιστήμης και θεωρείται ο εφευρέτης της κιθάρας.

Πολλούς αιώνες μετά, το 1979, ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης (1911 – 1996) με καταγωγή από την Παναγιούδα, βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα», όπως ανέφερε η πρόσκληση. Ο νομπελίστας έμεινε στην αιωνιότητα για το σπουδαίο έργο του και το απόσπασμα «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις» από την ποιητική συλλογή «Ο μικρός Ναυτίλος» (1985), χαράζεται για πάντα στις καρδιές των Ελλήνων.

Ο Έλληνας πεζογράφος, Στρατής Μυριβήλης (1890 – 1969), το πραγματικό του όνομα είναι Ευστράτιος Σταματόπουλος, με καταγωγή από το χωριό Συκαμιά, άφησε ανεκτίμητο συγγραφικό έργο στην Ελληνική λογοτεχνία. Προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Λογοτεχνών και το 1959 παρασημοφορήθηκε με τον Σταυρό του Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Γεωργίου Α’, για την προσφορά εξαιρετικών υπηρεσιών εντός και εκτός Ελλάδας. Με μητέρα από την Μυτιλήνη, ο Ηλίας Βενέζης (1904 – 1973), το πραγματικό του όνομα είναι Ηλίας Μέλλος, γεννιέται στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας και μεγαλώνει στις Νέες Κυδωνίες (πρώην Μπαλτζίκι) της Λέσβου. Συνδέεται γραμματικά με τον Στρατή Μυριβήλη και μοιράζεται μαζί του το πρώτο Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Έχει ενεργή δράση στις τέχνες και τα γράμματα, γίνεται πρόεδρος του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού Θεάτρου, Αντιπρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Πλωμάρι, Λέσβος/Photo: Shutterstock

Λέσβος/Photo: Shutterstock

Το πολύτιμο νησί των καλών τεχνών

Σε ένα νησί με πνευματική ανάπτυξη δεν θα μπορούσε να μην διαπρέπει και η τέχνη της ζωγραφικής. Ο Γιώργος Ιακωβίδης (1853 – 1932) με καταγωγή από το χωριό Χίδηρα, ανήκει τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου. Πτυχιούχος της Σχολής Τεχνών των Αθηνών, της οποίας, πολλά χρόνια αργότερα, με βασιλικό διάταγμα γίνεται διευθυντής. Υπήρξε μαθητής του Νικηφόρου Λύτρα και προσωπογράφος της βασιλικής οικογένειας. Βραβεύτηκε πολλές φορές για το ταλέντο του και την εργατικότητά του σε μεγάλους θεσμούς, έγινε ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και τιμήθηκε με το «Αριστείον των γραμμάτων και των τεχνών».

Ο Γιώργος Ιακωβίδης ήταν ένας ευκατάστατος ζωγράφος, σε αντίθεση με άλλους που ζούσαν στα όρια της φτώχειας και της ανέχειας όπως είναι η περίπτωση του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου. Ο πρωτοπόρος της λαϊκής ζωγραφικής, Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1870 – 1934), το πραγματικό του όνομα είναι Θεόφιλος Κεφαλάς, γεννήθηκε στην περιοχή Βαρειά της Μυτιλήνης και έζησε πολλά χρόνια στο Πήλιο, όπου ζωγράφιζε για να κερδίσει ένα κομμάτι ψωμί. Ένας μυλωνάς ονόματι Γιάννης Κοντός, αγοράζει το αρχοντικό της οικογένειας Χατζηαναστάση, και δίνει στον Θεόφιλο δουλειά και προστασία.

Αυτός με τη σειρά του, βοηθάει στις εργασίες του νέου σπιτιού και ζωγραφίζει τους τοίχους με γλάστρες, λουλούδια, πουλιά, αγρίμια, σιντριβάνια, ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και θεούς του Ολύμπου. Το αρχοντικό Χατζηαναστάση, στην περιοχή Ανακασιά του Δήμου Ιωλκού είναι σήμερα χαρακτηρισμένο ως Οικία Κοντού – Μουσείο Θεόφιλου. Επιστρέφοντας στην Μυτιλήνη, αναγνωρίζεται από τον Μυτιληναίο συλλέκτη, εκδότη και κριτικό έργων τέχνης, Στρατή Ελευθεριάδη (1897 – 1983), γνωστότερο με το όνομα Tériade (Τεριάντ).

Ο Τεριάντ εξέδωσε 27 βιβλία τέχνης με έργα μεγάλων ζωγράφων και χαρακτών, τα οποία στη συνέχεια δώρισε, για να ιδρύσει το Μουσείο Τεριάντ (www.museumteriade.gr/) και να χτίζει το Μουσείο Θεόφιλου στην περιοχή Βαρειά της Μυτιλήνης. Σημαντικό ρόλο στην προώθηση των έργων του Θεόφιλου είχε και ο Λέσβιος ψυχίατρος και νευρολόγος Άγγελος Κατακουζηνός. Ωστόσο, το καταφύγιο του Θεόφιλου, μια μεγάλη κουφάλα ενός πανύψηλου δέντρου στην Καρίνη, παραμένει ανεκμετάλλευτο και οι τοιχογραφίες του γειτονικού σπιτιού έχουν ήδη ξεθωριάσει.

Αναγνωστήριο/Photo: Γιάννα Μπαλαφούτη

Το πολύτιμο νησί της μουσικής

Στην γραφική Αγιάσο της Λέσβου, έναν από τους επίσημα ανακηρυγμένους «παραδοσιακούς οικισμούς» της Ελλάδας, λειτουργεί από το 1894 το Πνευματικό Κέντρο – Αναγνωστήριο «Η Ανάπτυξη» (www.anagnostirioagiasou.gr). Σε αυτόν το χώρο, στεγάζονται και διαφυλάσσονται κειμήλια της καθημερινής ζωής και των τεχνών, στοιχεία ανεκτίμητης πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταξύ αυτών και το Σαντούρι, ένα έγχορδο κρουστό και επίπεδο μουσικό όργανο που κατασκευάζεται από ξύλα καρυδιάς. Σε μία προσπάθεια διαφύλαξης της παραδοσιακής μουσικής και των οργάνων, λειτουργούν τμήματα διαφόρων ηλικιών, στα οποία κατά καιρούς μαθητεύουν μουσικοί καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα.

Έργο της Ελπίδας Κουρτζή/Photo: Γιάννα Μπαλαφούτη

Το πολύτιμο νησί των λαϊκών τεχνών

Αναπόσπαστο κομμάτι του καλλιτεχνικού πλούτου της Λέσβου αποτελεί η αγγειοπλαστική, η οποία, ανά τους αιώνες, σημειώνει πολλές καινοτομίες, δημιουργώντας μια σημαντική σχολή αγγειοπλαστών που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα. Το 2020 εντάσσεται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το πρώτο στοιχείο κεραμικής «η κεραμική παράδοση της Οικογένειας Κουρτζή» (ayla.culture.gr) που λειτουργεί αδιάκοπα από το 1820 έως και σήμερα. Τα κεραμικά των Κουρτζήδων χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες τεχνικές, φόρμες και διακοσμητικά μοτίβα, με δική τους ξεχωριστή ταυτότητα. Την παράδοση συνεχίζει και εξελίσσει η εγγονή Ελπίδα, εκπρόσωπος της 6ης γενιάς.

Ένα μεγάλο κεφάλαιο στη λαϊκή τέχνη της Λέσβου αποτελεί και η ξυλογλυπτική. Στο εργαστήριο του Καμαρού, στην Αγιάσο κατασκευάζεται κάθε είδους παραδοσιακό έπιπλο για το σπίτι και το γραφείο, μικροαντικείμενα όπως μπιζουτιέρες, τάβλια, ρολόγια δαπέδου και διάφορα εκκλησιαστικά είδη. Χρησιμοποιείται συνήθως ξύλο καρυδιάς, που παραδοσιακά δουλεύεται στον τόπο, καθώς επίσης και οξιάς, δρυός και φλαμουριού. Τα σχέδια είναι πολλά και προέρχονται συνήθως από παλιά έπιπλα που υπάρχουν στο νησί. Ακόμη και σήμερα κατασκευάζονται μόνο κατόπιν παραγγελίας.

Γνωστοί για την αγάπη τους στα άλογα, οι Λέσβιοι σαμαράδες έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης. Η τέχνη του σαμαροποιού δεν σταματούσε μόνο στην κατασκευή σαμαριών και χαλιναριών για την καθημερινή χρήση. Κάποιοι σαμαράδες ήταν και πεταλωτές, ενώ κάποιοι κατασκεύαζαν σέλες και σαμάρια κυρίως για διακοσμητική χρήση, σκαλίζοντας λαϊκά μοτίβα στον ξύλινο σκελετό.

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας - Σίγρι

Το πολύτιμο μνημείο της φύσης

Το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων ιδρύθηκε στη Λέσβο τον Ιούνιο του 2000, από φορείς οι οποίοι είχαν την ευθύνη διαχείρισης περιοχών με ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά σε 4 ευρωπαϊκές χώρες. Τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυση, η UNESCO αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή του δικτύου και αποφασίζει την συγκρότηση του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων, εντάσσοντας 8 από την Κίνα και τα 17 μέλη του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, συμπεριλαμβανομένου του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Το 2015 η Γενική Διάσκεψη της UNESCO, αποδέχθηκε ομόφωνα τη δημιουργία του νέου προγράμματος του οργανισμού για τις Γεωεπιστήμες και τα Γεωπάρκα (International Geoscience and Geoparks Program) και καθιερώνεται η αναγνώριση περιοχών με τίτλο «Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO».

Η γεωγραφική θέση, το μέγεθός του νησιού, η γεωλογία του και οι ανθρώπινες δραστηριότητες καθιστούν το νησί ως ιδανικό μέρος για την παρατήρηση πουλιών στη Μεσόγειο. Εξαιτίας της θέσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, μπορούν να παρατηρηθούν είδη πουλιών που προέρχονται από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η Λέσβος συμπίπτει με τις ευρύτερες διαδρομές που χρησιμοποιούν τα πουλιά της Ευρώπης καθώς μετακινούνται προς και από τις περιοχές που ξεχειμωνιάζουν.

Περιμετρικά του κόλπου της Καλλονής υπάρχουν παρατηρητήρια ορνιθοπανίδας (www.lesvosbirds.gr) εξυπηρετώντας Birdwatchers από όλες τις χώρες του κόσμου. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (www.lesvosmuseum.gr/), ιδρύθηκε το 1994, με στόχο τη διάσωση, την προστασία και την ανάδειξη των απολιθωμάτων. Χαρακτηρίστηκε «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης» λόγω της μεγάλης περιβαλλοντικής, γεωλογικής και παλαιοντολογικής αξίας του. Λειτουργεί με τις προδιαγραφές σύγχρονου Μουσείου του 21ου αιώνα, διαθέτει την πιο πλήρη συλλογή απολιθωμένων φυτών στην Ελλάδα και προσφέρει στους επισκέπτες έγκυρη ενημέρωση και πολλές υπηρεσίες.

Το πολύτιμο νησί της ελιάς

«Και πολύ πιο βαθιά απ’ τα κύματα στο Νησί με τους κόλπους των ελαιώνων…» (Άξιον Εστί)

Περίπου 11.000.000 ελαιόδεντρα απλώνονται σε ελαιώνες που ξεκινούν από τα ορεινά σημεία, περνούν από απότομα κάθετες πλαγιές και καταλήγουν, κυριολεκτικά στην ακροθαλασσιά. Ο απέραντος ελαιώνας της Λέσβου καταλαμβάνει το 29% (1/3) της συνολικής έκτασης της και το 75% της καλλιεργούμενης γης. Το γεωλογικό περιβάλλον και τα πετρώματα πάνω στα οποία φύονται τα ελαιόδεντρα, διαμορφώνει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά.

Στη Λέσβο συναντώνται κυρίως τρεις ποικιλίες ελιάς: α) η κολοβή -γνωστή και ως μυτιληνιά, σε ποσοστό 65%, η οποία κυριαρχεί στη νοτιοανατολική Λέσβο, στις λοφώδεις εκτάσεις του Πλωμαρίου, της Γέρας, της Μυτιλήνης και της Θέρμης, όπου επικρατούν τα σχιστολιθικά και ανθρακικά μεταμορφωμένα πετρώματα, β) η αδραμυττινή σε ποσοστό 30%, η οποία συναντάται στις περιοχές της βόρειας και βορειοανατολικής Λέσβου, όπου κυριαρχούν τα ηφαιστειακά πετρώματα και γ) η λαδοελιά, η οποία είναι η λιγότερη διαδεδομένη ποικιλία και συναντάται κυρίως στην περιοχή της Γέρας. Το ποσοστό της Κορωνέικης είναι ακόμη μικρό.

Στα σχιστολιθικά πετρώματα της περιοχής του Σιγρίου (sigriolivemill.health), τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μια πράσινη επένδυση 2.000 στρεμμάτων όπου 40.000 ελαιόδεντρα και 20.000 άλλα δέντρα μεταμόρφωσαν την άγονη γη σε όαση βιοποικιλότητας με μοναδική χλωρίδα και πανίδα, μετασχηματίζοντας σταδιακά το μικροκλίμα της Δυτικής Λέσβου. Πρόκειται για ένα οικολογικό επίτευγμα το οποίο έχει διακριθεί από ευρωπαϊκά κέντρα μελετών για την περιβαλλοντική συμβολή του στην ανθρώπινη και την πλανητική υγεία.

«Είναι αυτό το ατέλειωτο δάσος, που σκεπάζει το νησί. Δεκατρία μιλιούνια δέντρα είναι που απλώνουν την ευλογία τους πέρα για πέρα στα βουνά, στους κάμπους, ως κάτου στην ακρογιαλιά. Ανηφορίζουν ως τις πιο ψηλές κορφές, ροβολάνε στις λαγκαδιές, σκύβουν πάνω απ’ τα κύματα, πιασμένες από τα βράχια, γαντζωμένες από τις σκισμές της πέτρας», γράφει ο Στρατής Μυριβήλης.

Photo: Αλέξανδρος Λαμπροβασίλης

Το πολύτιμο νησί του ούζου

Για τους Λέσβιους, το ούζο ανήκει στις τέχνες και το Πλωμάρι έχει χαρακτηριστεί ως η πατρίδα του. Κάποτε αποτελούσε το πιο εμπορικό λιμάνι που συνέδεε την Ευρώπη και την Ασία γι’ αυτό και είχαν πρόσβαση σε πιο ιδιαίτερη παλέτα βοτάνων από τα βάθη της ανατολής. Έτσι, με γλυκάνισο από το Λισβόρι, μάραθο, αλάτι από την Καλλονή, μαστίχα από τη γειτονική Χίο, κανέλες, αστεροειδείς γλυκάνισους, μοσχοκάρυδα και άλλα μπαχάρια, έφτιαχναν χαρμάνια που τα φίλαγαν καλά κρυμμένα σαν επτασφράγιστα μυστικά. Οι μεγάλοι αποσταγματοποιοί καλλιεργούν το δικό τους γλυκάνισο. Επίσης, χρησιμοποιούν νερό από συγκεκριμένες πηγές για να διαμορφώνουν τη γεύση, γιατί και αυτό είναι μέρος του γευστικού αποτελέσματος. Κάθε χωριό, παρήγαγε το δικό του ούζο. Ωστόσο, πλέον λειτουργούν 17 αποστακτήρια.

Οι ντόπιοι λένε ότι όποιος ξέρει να πίνει ούζο δεν βάζει πάγο γιατί σοκάρει τον γλυκάνισο και δεν βγάζει αρώματα. Το ούζο θέλει δροσερό νερό και όποιος ζητάει πάγο θα πρέπει να ακολουθεί ευλαβικά τη σωστή σειρά, πρώτα ούζο, μετά νερό και στο τέλος πάγο. Αν βρεθείτε στο νησί, μη ζητήσετε καραφάκι, ούτε πενηνταράκι. Πενηνταρέλι να το πείτε.

Photo: Shutterstock

Photo: Shutterstock

Το πολύτιμο νησί της γαστρονομίας

Η γαστρονομία της Λέσβου έχει διαμορφωθεί από τα αντιδάνεια της γειτονικής χώρας, γι’ αυτό και ένα μέρος της θυμίζει γεύσεις της Μικράς Ασίας και ένα μέρος της, νησιώτικη Ελλάδα. Ωστόσο, κάθε περιοχή έχει το δικό της χαρακτηριστικό. Το Λισβόρι φημίζεται για τον αρωματικό γλυκάνισο, τα ρεβίθια και το στάρι που φτιάχνει νόστιμο προζυμένιο ψωμί. Ο μεγάλος πληθυσμός των προβάτων δίνει ανώτερης ποιότητας γαλακτοκομικά με δημοφιλέστερα τα τρία τυριά Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) λαδοτύρι, κασέρι και φέτα. Η παπαλίνα, η ξακουστή σαρδέλα της Καλλονής, ψήνεται σε αλάτι από τις αλυκές και σερβίρεται την ίδια μέρα. Τα ντολμαδάκια δεν λείπουν ποτέ από τα σπίτια και τα εστιατόρια. Η φάβα φτιάχνεται από πράσινα μπιζέλια. Οι συκιές δίνουν εξαιρετικής ποιότητας φρούτα που μεταποιούνται με διάφορες τεχνικές. Το βράσμα, είναι αποτέλεσμα που προέρχεται από σύκα τα οποία βράζουν για πολλές ώρες έως ότου μετατραπούν σε παχύρρευστο, σκουρόχρωμο σιρόπι που θυμίζει πετιμέζι.

Τα αμυγδαλωτά του γάμου/Photo: Γιάννα Μπαλαφούτη

Photo: Γιάννα Μπαλαφούτη

Στα παραδοσιακά γλυκά της Ερεσού ανήκουν τα βρασματολούκουμα, δηλαδή μελομακάρονα ποτισμένα σε βράσμα (πετιμέζι σύκου). Σε όλες οι περιοχές παρασκευάζονται γλυκά του κουταλιού με τον παραδοσιακό τρόπο.

Το αμυγδαλωτό δεν ψήνεται, πλάθεται με ανθόνερο και λέγεται «γεμάτο», το κλασικό πλάθεται σε σχήμα που μοιάζει με αχλάδι, όμως του γάμου έχει ξεχωριστό «κέντημα». Στην Αγιάσο φτιάχνουν το καϊνάρι, ένα αφέψημα που αποτελείται από μείγμα ανατολίτικων και ελληνικών βοτάνων το οποίο ολοκληρώνεται με μία γενναία ποσότητα κανέλας. Η ξακουστή βασιλόπιτα της Αγιάσου, έχει μικρασιάτικες ρίζες και αποτελείται από 35 φύλλα.

Δίκτυο Μουσείων Λέσβου

Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης: 8ης Νοεμβρίου, ΤΚ: 81131 Μυτιλήνη, Τηλ: 22510 40223 Αρχαιολογική Συλλογή Ερεσού: Σκάλα Ερεσού, ΤΚ: 81105 Ερεσός, Τηλ: 22530 53037 Αρχοντικό Βαρελτζήδαινας Πέτρας: Πέτρα, ΤΚ: 81109, Τηλ: 22530 41510 Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο: Πλατεία Αγίου Θεράποντος, ΤΚ: 81131 Μυτιλήνη Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου: Αγία Παρασκευή, ΤΚ: 81102, Λέσβος Τηλ: 22530 32300 Δημοτική Πινακοθήκη Μήθυμνας: Μήθυμνα, ΤΚ: 81108 Λέσβος, Τηλ: 22530 71323 Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά: Παπάδος, ΤΚ: 81106 Λέσβος, Τηλ: 22510 82007 Ψηφιακό Μουσείο «Γεώργιος Ιακωβίδης»: ΤΚ: 81110 Χίδηρα, Τηλ: 22530 51128 Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας: Βρίσα – Πολυχνίτος, ΤΚ: 81300 Λέσβος, Τηλ: 22520 61890 Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης: Σκάλα Λουτρών, ΤΚ: 81100 Λέσβος, Τηλ: 22510 91277 Μουσείο Σαπωνοποιίας Πλωμαρίου: ΤΚ: 81200 Λέσβος, Τηλ: 22520 50101 Λαογραφικό Μουσείο Πλωμαρίου: Πλωμάρι, TK: 81200 Λέσβος, Τηλ: 22523 50109 Λαογραφικό Μουσείο Βατούσας: ΤΚ: 81103 Λέσβος, Τηλ: 22530 51224 Μουσείο Ούζου Πλωμαρίου Ποτοποιίας Βαρβαγιάννη: ΤΚ: 81200, Τηλ: 22520 32741 Μουσείο «Ο κόσμος του Ούζου»: ΤΚ: 81200, Τηλ: 22520 31450